Tilraun með borgaralaun er nú hálfnuð í Finnlandi. Niðurstöður benda til þess að borgaralaun auki vellíðan, bæti heilsu og minnki streitu meðal borgaralaunaþega en hins vegar virðast þau ekki hvetja til aukinnar atvinnuþátttöku. Frá þessi er greint á vef NBC news.
Þátttakendur tilraunarinnar eru tvö þúsund atvinnulausir Finnar á aldrinum 25-58 ára. Til samanburðar er svo hópur fimm þúsund aðila sem þiggja hefðbundnar greiðslur úr velferðarkerfinu sem samsvara íslenskum atvinnuleysis- og félagsbótum.
Tilraunin hófst í janúar árið 2017 en áætluð lok eru árið 2020. Skýrsla Finnsku almannatryggingarstofnunarinnar, Kela, núna þegar tilraunin er hálfnuð sýnir, líkt og áður segir, fram á aukna vellíðan meðal borgaralaunaþega, betri heilsu og minni streitu. Hins vegar hefur atvinnuþátttaka ekki aukist meðal þátttakenda líkt og vonir stóðu til en Kela segir þó enn of snemmt að draga af því einhverjar ályktanir.
Borgarlaunin nema tæpum 78 þúsund krónur á mánuði. Þátttakendur tilraunarinnar eru úr röðum atvinnulausra Finna og voru valdir af handahófi. Borgaralaunin eru greidd án skilyrða og vonir stóðu til að þetta fyrirkomulag myndi hvetja þátttakendur til að hefja eigin rekstur, eða taka að sér láglaunuð eða tímabundin störf. Hvatinn átti að koma frá því að þátttakendum væri tryggð þessi lágmarksfjárhæð, alveg sama hvort þeir færu að feta sig áfram í rekstri eða í öðrum störfum. En eins og Íslendingar þekkja hefur atvinnuþátttaka yfirleitt áhrif til lækkunnar á atvinnuleysisbætur eða félagsbætur.
Þátttakendur tilraunarinnar eru fyrstir Evrópubúa til að njóta tryggar lágmarksframfærslu í þessu formi. Finnland er að skoða möguleika þess að endurhugsa félagsmálakerfið og eru fyrsta Evrópuríkið til að hefja tilraunir með borgaralaun. Launin veita þiggjendum þeirra öryggisnet, en með slíkt öryggisnet geta einstaklingar tekið láglauna eða tímabundnum störfum, án þess að greiðslurnar skerðist, atvinnuþátttaka myndi því auka tekjur þeirra, án þess að það hefði áhrif til lækkunar borgaralaunanna á meðan eða eftir að launþeginn væri við störf.
Starfsmaður Kela, Minna Ylikanni, segir að borgaralaunþegar finni fyrir minni streitu, eru heilbrigðari og jákvæðari gagnvart framtíðinni heldur en samanburðarhópurinn á félag eða atvinnuleysisbótum.
Gagnrýnendur borgaralauna hafa sagt að fyrirkomulagið komi til með að letja fólk frá atvinnuþátttöku, en samkvæmt Kela er enn of snemmt að fullyrða slíkt. Hins vegar sýna niðurstöðurnar fram á að atvinnuþátttaka þeirra sem þiggja borgaralaun, er ekki minni heldur en samanburðarhóparins. Svo borgaralaun virðast ekki letja menn frá atvinnuþátttöku frekar en atvinnuleysis- eða félagsbæturnar.
